دنیای فیزیک

سماوری که گنجایش 30 استکان آب را دارد، پر از آب است. استکان را زیر شیر سماور می گذارید، ساعت را به دست      می گیرید و از روی عقربه ثانیه شمار می بینید که استکان در چه مدت تا لب پر از آب می شود. فرض می کنیم در نیم دقیقه . حال چنین سوالی می دهیم : اگر سیر سماور را باز بگذاریم ، سماور در چه مدت خالی می شود؟ 

ظاهراً این مسآله ی حساب ساده و کودکانه است: یک استکان آب در 1/2 دقیقه می ریزد پس 30 استکان در 10 دقیقه.

اما آزمایش کنید. معلوم می شود که سماور بر خلاف انتظار شما ، نه در یک ربع ساعت بلکه در نیم ساعت خالی می شود. مسأله از چه قرار است؟ 

نباید فکر کرد سرعت ریزش آب از اول تا آخر یکسان است و تغییر نمی کند. وقتی یک استکان آب از سماور ریخت ، آب از شیر سماور با فشار کمتری می ریزد. زیرا سطح آب در سماور پایین آمده است. معلوم است که استکان دوم در مدتی بیش از استکان اول و استکان سوم در مدتی بیش از استکان دوم پر خواهد شد و همین طور تا آخر. 

سرعت جریان هر مایع از سوراخ ظرف سرباز با ارتفاع ستون مایعی که بالاتر از سوراخ است ، نسبت مستقیم دارد. توریچلی دانشمند نابغه و شاگرد گالیله نخستین کسی بود که این نسبت را تعیین کرد و با فرمول ساده زیر نشان داد:           2gh√

در این فرمول v سرعت جریان آب، g شتاب گرانش و h ارتفاع سطح مایع بالای سوراخ می باشد. از این رابطه نتیجه         می شود که سرعت جریان مایع از سوراخ به هیچ وجه به وزن مخصوص مایع بستگی ندارد. الکل سبک و جیوه سنگین وقتی ارتفاع سطح آن ها از سوراخ به یک اندازه باشد با سرعت یکسانی خواهند ریخت. از فرمول معلوم می شود که در ماه که نیروی ثقل 6 بار کمتر از زمین است ، برای پر شدن استکان زمانی تقریباً 2/5 برابر زمان لازم در زمین لازم است. 

حال به مسآله ای که اول طرح کرده بودیم بر می گردیم . اگر پس ار ریختن 20 استکان آب ازسماور ارتفاع سطح آب بالای سوراخ شیر سماور چهار بار کمتر شود ، استکان بیست و یکم در مدت زمانی دو برابر استکان اول پر خواهد شد. اگر بعد از مدتی ارتفاع سطح آب سماور 9 بار کمتر شود ، برای پر کردن استکان بعدی مدت زملان سه بار بیشتر از استکان اول ، لازم خواهد بود. همه می دانند که وقتی سماور خالی است آب از شیر آن چقدر آهسته می ریزد. اگر این مسآله را با اصول ریاضیات عالی حل کنیم، می  توان ثابت کرد که زمان لازم برای کاملاً خالی شدن ظرف دو بار بیتر از زمانی است که چنانچه سطح اولیه مایع ثابت بماند، برای ریختن همان مقدار مایع لازم است.

برگرفنه از کتاب سرگرمی های فیزیک

قوطی فلزی تا نیمه پز از آب سرد را می جوشانیم در اثر این کار مقداری از اب درون قوطی بخار می شود. اگر مجددا قوطی را در داخل آب سرد قرار دهیم مقداری از بخار آب درون قوطی بسته در اثر عمل میعان به آب تبدیل میشود و تعداد مولکولهای هوا در درون قوطی کاهش می یابد در نتیجه فشار مولکولهای بیرون قوطی افزایش و باعث مچاله شدن قوطی میشود. با این آزمایش ما به قدرت فشار هوا پی میبریم. 

یک ظرف را لبا لب پر از آب کنید.به نظر می رسد که شاید یک سکه در داخل ظرف جا بگیرد.نوک تیز سکه را آهسته در آب فرو می بریم و رها میکنیم. یک ، دو ، سه سکه به ته ظرف می افتد ، اما آبی بیرون نمی ریزد. باز هم در ظرف سکه می اندازیم . ده ، بیست ، سی ، چهل ، پنجاه ولی بازهم آبی بیرون نمی ریزد. به نظر شما کلید حل مساله در چیست؟

فصل اول- سری اول

فصل اول- سری دوم

|

امتیاز مطلب : 1

|

تعداد امتیازدهندگان : 1

|

مجموع امتیاز : 1

موضوعات مرتبط: نمونه سوال , ,

هيدروژن فراوان ترين عنصر طبيعت محسوب مي شود بنابراين دانشمندان در تلاش اند تا راهي بيابند كه بتوان از هيدروژن به عنوان سوخت در خودروها استفاده كرد. 

آزمايشات انجام گرفته در ايستگاه فضايي بين المللي مي تواند حركت به سوي اقتصاد مبتني بر هيدروژن را تسريع كند. تصور كنيد براي سوخت گيري خودروتان به سمت جايگاه سوخت رساني حركت مي كنيد، دهانه لوله سوخت رساني را وارد مخزن سوخت خودرو مي كنيد، اما سوختي كه مصرف مي كنيد، از نوع سوخت هاي متداول نيست بلكه هيدروژن است. هيدروژن گازي بي رنگ و بي بو است كه از سوختن آن فقط بخار آب حاصل مي شود كه سريع و بدون هيچ خطري توسط محيط اطراف جذب مي شود. يك كيلوگرم از هيدروژن تقريباً سه برابر همين ميزان بنزين انرژي آزاد مي كند. 

و اين در حالي است كه هيدروژن فراوان ترين عنصر طبيعت محسوب مي شود! پس جاي تعجب نيست كه چرا دانشمندان در تلاش اند تا راهي بيابند كه بتوان از هيدروژن به عنوان سوخت در خودروها استفاده كنند. ال ساكو مدير مركز توليد مواد پيشرفته تحت جاذبه ضعيف (CAMMP) در دانشگاه نورسسترون بوستون كه زير نظر ناسا مشغول فعاليت است در اين زمينه مي گويد: «ده ها شركت از جمله بزرگ ترين شركت هاي سازنده خودرو، موتورهايي را طراحي كرده اند كه از هيدروژن به عنوان سوخت استفاده مي كند. اين موتورها بسيار شبيه به موتورهاي احتراق داخلي هستند كه ما امروزه به طور گسترده اي از آنها استفاده مي كنيم. سلول هاي سوختي - يكي ديگر از منابع ممكن براي توليد نيرو در خودروها - نيز از هيدروژن استفاده مي كنند. براي آنكه استفاده از اين فناوري ها در زندگي روزمره ممكن شود، لازم است دانشمندان راهي براي ذخيره سازي و انتقال ايمن هيدروژن بيابند كه از لحاظ هزينه به صرفه بوده و با هزينه هاي استفاده از بنزين قابل مقايسه باشد.» 

اما انجام اين كار چندان هم آسان نيست. گاز هيدروژن سبك و فرار است. مولكول هاي كوچك H2 از طريق روزنه ها و شكاف ها و همچنين از طريق بست ها و شيرها بسيار سريع نشت مي كنند و هنگامي كه از اين طريق خارج شدند خيلي زود تبخير مي شوند. هيدروژن چهار برابر سريع تر از متان و ده برابر سريع تر از بخارهاي بنزين نفوذ مي كند. اين مسئله در مورد حفظ ايمني دستگاه از اهميت بسيار زيادي برخوردار است چرا كه قطرات هيدروژن بسيار سريع تبخير شده و در محيط پراكنده مي شوند و مي توانند ايمني سيستم را به خطر اندازند. اين مسئله مي تواند براي هر كسي كه مي خواهد گاز هيدروژن را ذخيره كند، دردسرساز شود. هر چند كه هيدروژن مايع بسيار متراكم است و ذخيره سازي آن آسان به نظر مي رسد، اما در عين حال ذخيره كردن آن مي تواند مشكلاتي را نيز به همراه داشته باشد. هيدروژن حدوداً در دماي 20 درجه كلوين (253 درجه سانتي گراد) مايع مي شود. نگهداري از يك مخزن پر از هيدروژن مايع نيازمند استفاده از يك سيستم خنك كننده جانبي سنگين است، فعلاً استفاده از اين سيستم ها در خودروهاي مسافربري معمولي مقدور نيست. هيدروژن مايع چنان سرد است كه حتي مي تواند باعث منجمد شدن هوا نيز شود. 

اين امر مي تواند به مسدود شدن شيرها و اتصالات منجر شود كه افزايش ناخواسته فشار را به همراه دارد. البته ممكن است گفته شود براي مقابله با انجماد هوا از سيستم هاي عايق كاري استفاده شود، اما اين كار نيز مشكلاتي را در پي دارد كه از جمله آنها مي توان به افزايش وزن سيستم ذخيره سازي سوخت اشاره كرد. با اين تفاسير چگونه مي توان بر مشكلات پيش رو غلبه كرد؟ ساده است: چند قطعه سنگ را در داخل مخزن سوخت قرا دهيد. البته در اين مورد نمي توان از سنگ هاي معمولي استفاده كرد بلكه بايد از سنگ هاي ويژه اي كه زئوليت (Zeolite) نام دارند استفاده كرد. ساكو در تشريح خواص اين سنگ ها مي گويد: «زئوليت ها موادي از جنس سنگ هستندكه بسيار متخلخلند و به همين دليل مي توانند به عنوان اسفنج هاي مولكولي عمل كنند. زئوليت ها در شكل كريستالي خود به صورت شبكه گسترده اي از حفره ها و شكاف هاي به هم پيوسته در نظر گرفته مي شوند كه بسيار شبيه كندوي زنبور عسل است. يك مخزن سوخت كه در ساختار آن از اين موارد كريستالي استفاده شده است، مي تواند گاز هيدروژن را «در حالت شبه مايع و بدون نياز به سيستم هاي خنك كننده سنگين» به دام انداخته و در خود ذخيره كند. ساكو و همكارانش در نظر دارند، با استفاده از كمك هاي برنامه توسعه توليدات فضايي ناسا كه در مركز پروازهاي فضايي مارشال مستقر است، ايده استفاده از زئوليت ها در مخزن سوخت را عملي سازند. نام زئوليت از كلمات يوناني «Zeo » به معناي جوشيدن و «lithos » به معناي جوشيدن مشتق شده است و معناي تحت اللفظي آن «سنگي كه مي جوشد» است. اين نام را به اين دليل به اين سنگ ها اطلاق مي كنند كه هنگامي كه تحت تاثير حرارت قرار مي گيرند، محتويات خود را خارج مي كنند. ساكو طرز كار مخزن هاي سوخت زئوليت دار كه در دما كنترل مي شود را اين گونه شرح مي دهد: «در ابتدا بايد مقداري يون هاي با بار منفي را به اين زئوليت ها بيافزاييم. اين يون ها مثل تشتك عمل مي كنند، درست مثل درپوش دوات؛ و بدين ترتيب حفره هاي موجود در شبكه كريستالي را مسدود مي كنند. مي توان با حرارت دادن زئوليت به ميزان بسيار جزيي يون ها را از مقابل اين حفره ها به كناري راند. مي توان زئوليت ها را از هيدروژن انباشته كرد و سپس دماي آن را به حالت عادي برگرداند، با اين كار يون ها به جاي قبلي خود برمي گردند و مانع خروج محتويات حفره ها مي شوند.» 

حدود 50 نوع زئوليت مختلف با تركيب شيميايي و ساختار كريستالي متفاوت در طبيعت يافت مي شود، گذشته از اين شيميدان ها روش ساخت مصنوعي تعداد ديگري از آنها را دريافته اند. كساني كه گربه دارند ممكن است با اين مواد آشنايي داشته باشند. چرا كه از اين مواد به عنوان بوگير در بستر حيوان استفاده مي شود. ساكو خاطرنشان مي سازد: «با استفاده از زئوليت هاي موجود مي توان مقدار كمي از هيدروژن را ذخيره كرد، اما اين مقدار كافي نيست.» پس چه مقدار هيدروژن كافي است؟ 

تصور كنيد ديواره مخزن سوخت خودروي شما توسط سنگ هاي متخلخل و كريستالي پوشيده شده است و اين سنگ ها حدود 40 كيلوگرم وزن دارد. به جايگاه سوخت گيري مراجعه مي كنيد و متصدي جايگاه حدود 5/3 كيلوگرم هيدروژن را به مخزن پوشيده از زئوليت خودروي شما تزريق مي كند.از لحاظ نظري اين مقدار هيدروژن، هم از لحاظ وزني و هم از لحاظ مقدار انرژي ذخيره شده در آن برابر مخزني پر از بنزين است. ساكو خاطر نشان مي سازد: «اگر بتوان كريستال هايي از زئوليت توليد كرد كه بتواند حدود 6 تا 6 درصد از وزن خود را، هيدروژن ذخيره كند، آن وقت يك مخزن زئوليتي پر از هيدروژن مي تواند با يك مخزن معمولي پر از بنزين رقابت كند.» با اين همه بهترين زئوليت هاي موجود مي توانند فقط 2 تا 3 درصد از وزن خود را هيدروژن ذخيره كنند. در سال 1995 ساكو به عنوان يكي از متخصصين يك ماموريت به وسيله شاتل فضايي، كلمبيا (sts-73) به فضا مسافرت كرد. هدف وي از اين ماموريت اين بود كه بتواند زئوليت هايي با كيفيت بهتر را در فضا توليد كند. «در محيطهاي با گرانش كم، مواد با سرعت بسيار كمتري گرد هم مجتمع مي شوند و اين اثر باعث مي شود كه كريستال هاي زئوليت به وجود آمده هم بزرگ تر باشند و هم از نظم بيشتري برخوردار شوند.» 

كريستال هاي زئوليت توليد شده در زمين بسيار كوچك هستند و ضخامت آنها در حدود 2 تا 8 ميكرون است. اين مقدار حدود يك دهم ضخامت موي انسان است. اما كريستال هايي را كه ساكو توانست در فضا تهيه كند هم ده مرتبه بزرگ تر بودند و هم ساختار داخلي مناسب تري داشتند و اين شروع مسرت بخشي بود. 

ساكو مي گويد: «مراحل بعدي كار را بايد در ايستگاه فضايي بين المللي انجام داد.» ساكو و همكارانش يك كوره توليد كريستال هاي زئوليت ساخته اند، كه در ابتداي سال 2002 در ايستگاه فضايي بين المللي نصب شده است. كن بوور ساكس فرمانده يكي از ماموريت هاي ايستگاه فضايي بين المللي از اين كوره براي توليد چند نمونه از كريستال ها استفاده كرده است. كن در حين كار مجبور بود بعضي از مشكلات غيرمنتظره به وجود آمده هنگام اختلاط محلول هاي به كار رفته در رشد كريستال ها را حل كند - اين امر ارزش حضور انسان در هنگام آزمايشات فضايي را نشان مي دهد - اما از آن پس آزمايشات مربوط به اين گونه كريستال ها با سرعت كمتري به پيش مي رود. ساكو مي گويد در مرحله بعد بايد كريستال هاي توليد شده در فضا را به زمين منتقل كرد و آزمايشات مربوطه را روي آنها انجام داد. البته وي خاطرنشان مي سازد كه هدف آنها توليد انبوه كريستال هاي زئوليت در فضا نيست، چرا كه اين كار - حداقل فعلاً - مقرون به صرفه نيست. وي مي گويد ما فقط مي خواهيم دريابيم آيا مي توان زئوليت هايي را ساخت كه بتوانند هفت درصد از وزن خود را هيدروژن ذخيره كنند يا خير؟ اگر بتوان اين كار را در فضا انجام داد، آن وقت مي توان با اتخاذ تدابير ويژه اي دريافت كه چگونه همين فرآيند را در زمين به گونه مشابهي انجام داد. 

در تمام طول دوره انجام اين تحقيقات ساكو در فكر تغيير مصرف سوخت و تحول جهاني از سوخت هاي فسيلي به سمت سوخت هيدروژني بود. اين ايده رويايي بزرگ است اما مي توان به آن دست يافت. زئوليت ها مي توانند به عنوان نكته كليدي براي استفاده از سوخت هيدروژن و رد شدن از سد مشكلات فناوري محسوب شوند. به زودي اين ايده فراگير خواهد شد، آن وقت احتمالاً كسي از شما خواهد پرسيد... «آيا در اين نزديكي جايگاه سوخت هيدروژن وجود دارد؟» 

منبع: http://www.hupaa.com

دماسنج (thermometer ):

دماسنج ها ابزاري هستند كه براي اندازه گيري دما مورد استفاده قرار مي گيرند. دماسنج ها بر اساس خواص  متفاوتي كار مي كنند. هر كدام از اين خواص را يك « کمیت دماسنجی» مي نامند: مانند حجم يا ارتفاع يك مايع(در دماسنج هاي معمولي)، فشار يك گاز در حجم ثابت و يا حجم يك گاز در فشار ثابت(در دماسنجگازي)، مقاومت الکتريکي يك سيم (در دماسنج مقاومتي)، جريان الکتريکي در يك اتصال دوفلزي(در دماسنج هاي ترموكوپل)، رنگ نوررشته يك لامپ (در تَف سنج ها) و …

دماسنج انبساطي( expansion thermometer) :
دماسنج انبساطي از يك لوله باريك با مخزني به شکل كره يا استوانه تشکيل شده است كه درون آن با مايع مناسبي مثل جيوه يا الکل پر شده است. مايع دماسنجي در اثر گرما منبسط شده و سطح آن درون لوله بالا مي رود. جداره مخزن دماسنج را معمولاً بسيار نازک مي سازند تا تبادل گرما بين مايع دماسنجي با محيط بيرون به آساني و به سرعت انجام شود. مي توان توضيح داد كه هر چه لوله دماسنج باريك تر، ضخامت ديواره مخزن آن نازک تر و حجم مخزن و مايع درون دماسنج بيشتر باشد، دماسنج دقيق تر است. (چرا؟)

دماسنج گازي(gas thermometer ):

در اين دماسنج مقداري گاز در مخزني با حجم ثابت قرار دارد و فشار آن توسط يك فشارسنج مرتباً در حال اندازه گيري و كنترل است. با افزايش دماي گاز، فشار آن نيز افزايش مي يابد. اگر اين دماسنج به طرز مناسبي مدرج گردد، با اندازه گيري فشار در هر لحظه، مي توان به مقدار دما در آن لحظه پي برد.

تَف سنج نوري( pyrometer ):

براى اندازه گيرى دماهاى بالاتر از گستره دمايي دماسنج هاي ترموكوپل مانند دماي كوره هاي ذوب فلزات از دماسنج هاي غيرتماسي نظير تف سنج يا آذرسنج استفاده مي شود. اين وسيله از يك تلسکوپ مخصوص ساخته شده است كه در آن يك لامپ رشته اي كوچك و يك فيلتر قرمز رنگ وجود دارد. براي استفاده از تف سنج، آن را به طرف كوره يا هر جسم ديگري كه هدف، اندازه گيري دماي آن است، نشانه مي گيرند و از پشت تلسکوپ به آن جسم نگاه مي كنند. در ابتدا رشته تيره لامپ بر روي زمينه روشن كوره مشاهده مي شود، اما در اثر عبور جريان برق از درون رشته لامپ و تنظيم آن به وسيله تغيير پيچ رئوستا، كه در شکل نشان داده نشده است، روشنايي رشته با روشنايي زمينه برابر و رشته از ديد ناظر ناپديد مي شود. با درجه بندي مناسب اين نوع دماسنج مي توان از آن براي اندازه گيري دماهاي بسيار زياد بدون نياز به تماس مستقيم استفاده كرد.

دماسنج ترموکوپل (thermocouple thermometer)

دماسنجی است كه برمبناي پديده ترموالکتريك كار مي كند. طبق اين پديده، اگر دو سر دو سيم نازک غير هم جنس (مثلاً مس و آهن)را به يکديگر وصل كنيم و دو انتهاي ديگر را به يك ميلي آمپرسنج ببنديم، با گرم كردن نقطه مشترک دو سيم، در مدار جريان الکتريکي به وجود مي آيد كه اندازه آن غير از مقاومت مدار و جنس سيم ها به دماي انتهاي مشترک آن ها بستگي دارد.
براي اندازه گيري دقيق تر دما مي توان دو ميله فلزي غيرهم جنس را از يك سر به هم جوش داد و يك انتهاي مجموعه را به يك دماي ثابت(مثلاً دماي صفر درجه مخلوط آب و يخ در حال تعادل) و انتهاي ديگر را به دماي مجهول مورد نظر وصل كرد.

دماسنج مقاومتی (resistance thermometer):

مقاومت الکتریکی بسياري از مواد رسانا در اثر تغيير دما، تغيير مي كند. دماسنج مقاومتي به صورت يك سيم بلند و ظريف است و مي توانيم آن را به دور جسمي كه مي خواهيم دماي آن را اندازه گيري كنيم، بپيچيم و يا در حفره اي كه براي اين منظور ايجاد شده است، قرار دهيم. هرچند مي توان دماسنج مقاومتي پلاتيني را براي اندازه گيري هاي خيلي دقيق در گستره دمايي 252 - تا 1211 درجه سانتي گراد هم به كار برد، اما اين نوع دماسنج، عمدتاً در دماهاي پايين كارآيي بهتري دارد.

ترمیستور(thermistor):

ترميستور در اصل نوعي دماسنج مقاومتي است كه جنس ماده آن نيم رساناست. ترميستورها را از ساچمه هاي كوچك نيم رسانا در محفظه هاي شيشه اي مي سازند. نيم رساناها برخلاف فلزات داراي ضريب دمايي منفي هستند، يعني مقاومت آنها با افزايش دما كاهش مي يابد. ترميستور يك وسيله بسيار حساس است كه در صنعت، تحقيقات و پزشکي كاربردهاي گوناگوني دارد و انتظار مي رود كه با درجه بنديمناسب، داراي دقتي تا 0/01 درجه سانتي گراد باشد.

مزيت ترموكوپل ها (و ترميستورها) در اين است كه به خاطر حجم كوچکي كه دارند و به علت انعطاف پذير بودنشان، مي توان آنها را به آساني در نقاطي قرار داد كه در مورد دماسنج هاي بزرگ تر امکان پذير نيست. همچنين به خاطر جرم كوچك، خيلي سريع با سيستمي كه اندازه گيري دماي آن مورد نظر است، به حال تعادل گرمايي در مي آيند و مي توانند تغييرات سريع دما را به آساني تعقيب كنند. دقيقاً به همين دليل است كه ترموكوپل ها به دماهاي بسيار كوچك تا 0/001 درجه سانتي گراد هم حساس اند. مزيت سوم آن است كه سيگنال خروجي آنها الکتريکي است نه مکانيکي يا چشمي؛ بنابراين براي كنترل الکترونيکي دما مناسب ترند. از ترموكوپل غير از كاربردهاي آزمايشگاهي براي كنترل كوره هاي صنعتي نيز استفاده مي كنند.

دماسنج پزشکی (clinical thermometer)

در اين نوع دماسنج، گستره دماهاي موجود، فقط از35 درجه سانتی گراد تا 42 درجه سانتی گراد است. با اين حال اندازه گيري دما توسط اين دماسنج به علت باريك تر بودن لوله، ذره بيني بودن جدار شيشه اي آن وتقسيم بندي هاي ريز آن، دقيق تر است.  اين دماسنج دما را تا دقت 0/1 درجه سانتی گراد اندازه مي گيرد. همچنين در بالاي مخزن دماسنج پزشکي، خميدگي باريکي در لوله دماسنج ايجاد شده است تا جيوه پس از جداشدن دماسنج از بدن بيمار و انقباض ناگهاني، به درون مخزن برنگردد.

دماسنج گوشي( ear thermometer ):

دماسنج هاي درون گوشي  طوري طراحي شده اند كه يك حس گر(سنسور) كوچك پيزو الکتريك تابش فروسرخ را كه از پرده صماخ درون گوش گسيل مي شود، دريافت كند. با قرار دادن اين نوع دماسنج در گوش در كمتر از 1 ثانيه دماي گوش دروني كه برآورد خوبي از دماي بدن به دست ميدهد، قابل اندازه گيري است.

دماسنج فرینه(max-min thermometer):

اين دماسنج از يك لوله شيشه اي U شکل ساخته شده كه دو انتهاي آن مسدود و قسمت پاييني آن با جيوه پر شده است. قسمت بالايي لوله در طرف چپ به طور كامل و در سمت راست تا نيمه از الکل پر شده است. نيمه ديگر اين قسمت محتوي نوعي گاز است. در بالاترين سطح جيوه و در داخل الکل در هر دو ستون شاخص هاي فولادي قرار دارند كه با اندكي اصطکاک با جداره داخلي لوله تماس دارند اما مي توانند در اثر نيروي رانش جيوه به سمت بالا بلغزند. از اين دماسنج براي اندازه گيري حداكثر و حداقل دما در يك شبانه روز استفاده مي شود. با گرم شدن هوا، الکل موجود در شاخه سمت چپ منبسط شده و سطح جيوه را در شاخه سمت چپ پايين و در شاخه سمت راست بالا مي برد و نشانه فولادي نيز با آن بالا مي رود. برعکس، با كاهش دما،
الکل منقبض شده و سطح جيوه در شاخه سمت چپ بالا آمده و نشانه فولادي را بالا مي آورد. انقباض الکل، سطح جيوه در شاخه سمت راست را پايين مي آورد اما نشانه فولادي در لوله سمت راست به علت وجود كمي اصطکاک، در جاي خود باقي مي ماند. با گرم شدن دوباره هوا، سطح جيوه در شاخه سمت چپ پايين مي آيد ولي نشانه فولادي در اينجا نيز در جاي خود باقي مي ماند. بنابراين محل نشانه فولادي در شاخه سمت راست، بيشينه دما و در شاخه سمت چپ كمينه دما را نشان مي دهد. اگر براي يك شبانه روز ديگر بخواهيم از اين دماسنج استفاده كنيم بايستي نشانه هاي فولادي را با آهن ربا به سطح جيوه برگردانيم.